Ανοιχτή Επιστολή
Για τον σεβασμό της ιστορικής μνήμης στην Ευρώπη
Το διοικητικό συμβούλιο του δικτύου transform! europe συνέταξε μια ανοιχτή επιστολή, με αντικείμενο το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: «Η Ευρώπη πρέπει να θυμάται το παρελθόν της προκειμένου να οικοδομεί το μέλλον της». Το προαναφερθέν ψήφισμα εγκρίθηκε από την πλειοψηφία των βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία στις 19 Σεπτεμβρίου, με αντικείμενο τη «σημασία της ιστορικής μνήμης για το ευρωπαϊκό μέλλον», συνιστά πολιτικό και πολιτισμικό λάθος και πρέπει να απορριφθεί κατηγορηματικά.
Πρέπει, καταρχάς, να πούμε ότι τα θεσμικά και πολιτικά όργανα δεν νομιμοποιούνται να εγκρίνουν καμιά αναθεώρηση της Ιστορίας, στηριζόμενα στην απόφαση μιας πλειοψηφίας. Μια αληθινή δημοκρατία δεν πρέπει να επιτρέπει τη χρήση της ιστορίας, όταν αυτή γίνεται με πρόθεση την αναθεώρηση των κυριότερων ιστορικών γεγονότων του περασμένου αιώνα, προκειμένου να αποτελέσουν όπλα που θα χρησιμοποιηθούν στις πολιτικές μάχες του παρόντος.
Κατά δεύτερον, όσα λέγονται στο ψήφισμα για την ιστορία του εικοστού αιώνα περιέχουν απαράδεκτα λάθη και μονομερείς στρεβλώσεις και θεωρήσεις. Σύμφωνα με αυτά, το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ της 23ης Αυγούστου 1939, μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Ναζιστικής Γερμανίας, «έστρωσε τον δρόμο για το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου». Η παραπάνω διατύπωση παραλείπει κάθε αναφορά στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, οι οποίες ευνόησαν με τη στάση τους τον ναζιστικό επεκτατισμό. Έναν επεκτατισμό που ξεκίνησε -το αργότερο- με την επέμβαση στην Αιθιοπία (1935) και τον Ισπανικό Εμφύλιο, ο οποίος προκλήθηκε για να στηρίξει το ακροδεξιό πραξικόπημα του στρατηγού Φράνκο (1936), και συνεχίστηκε με την προσάρτηση της «Αυστρίας» στη Γερμανία, στις 12 Μαρτίου 1938, τη διάσκεψη του Μονάχου το 1938 (κατευνασμός) και τον ακόλουθο διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας, όχι μόνο από τη Γερμανία, αλλά και από την Πολωνία και την Ουγγαρία.
Επιπλέον, το ψήφισμα δεν αναφέρεται στην τεράστια συμβολή που είχε, στη νίκη επί του Ναζισμού, η Σοβιετική Ένωση (με περισσότερους από 20 εκατομμύρια νεκρούς), καθώς και όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που, τόσο στην Ευρώπη όσο και σε όλο τον κόσμο, καθοδηγούμενοι από τα ιδανικά και τα σύμβολα των ποικίλων τάσεων του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, πολέμησαν ενάντια στα στρατεύματα του Χίτλερ και των συμμάχων του. Το ψήφισμα «ξεχνά» τον Ιταλό κομμουνιστή Αλτιέρο Σπινέλι, που ήταν πολιτικός κρατούμενος από το 1927 μέχρι το 1943 και συνδημιουργός του Μανιφέστου του Βεντοτένε, τον άνθρωπο που έγινε ευρέως γνωστός ως ένας εκ των ιδρυτών της ευρωπαϊκής ενοποίησης και, ως εκ τούτου, σωστά δόθηκε το όνομά του σε ένα από τα κτίρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Αναφέρεται στο Άουσβιτς χωρίς να λέει ότι το απελευθέρωσε, μαζί και τους κρατούμενούς του οι οποίοι προορίζονταν για φυσική εξόντωση, ο σοβιετικός στρατός. Ή, ξεχνά σκόπιμα ότι σε πολλές χώρες (μεταξύ αυτών και στη Γαλλία και την Ιταλία, αλλά όχι μόνο) οι κομμουνιστές αποτέλεσαν τη βασική συνιστώσα της Αντίστασης απέναντι στον ναζισμό και τον φασισμό, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ήττα του και στην αναγέννηση της συνταγματικής δημοκρατίας η οποία κατοχύρωσε εκ νέου τις πολιτικές, τις συνδικαλιστικές, τις πνευματικές και τις θρησκευτικές ελευθερίες. Για να μην αναφέρουμε την αποφασιστική στήριξη που τα κομμουνιστικά κράτη και τα κομμουνιστικά ιδανικά πρόσφεραν στον αγώνα ολόκληρων λαών κατά της καταπίεσης και, κάποιες φορές, της σκλαβιάς της αποικιοκρατίας.
Το να θυμόμαστε αυτά τα γεγονότα, που το ψήφισμα σκοπίμως παραλείπει, δεν σημαίνει ότι αγνοούμε ή σιωπούμε για τις ντροπιαστικές όψεις αυτού που αποκαλείται «σταλινισμός», για τα λάθη και τη φρίκη που σημάδεψαν το σοβιετικό στρατόπεδο. Αλλά τα λάθη και η φρίκη δεν μπορούν να σβήσουν την ακόλουθη, θεμελιώδη, διάκριση: όταν ο ναζισμός/φασισμός γέννησε μια αμείλικτη δικτατορία, ακυρώνοντας κάθε έννοια δημοκρατίας, ελευθερίας, κάθε έννοια ανθρωπιάς, διώκοντας, ακόμη και δια της οργανωμένης φυσικής εξόντωσης, τις θρησκευτικές, τις εθνικές, τις πολιτισμικές και τις σεξουαλικές μειονότητες, προσπαθούσε απλώς να εφαρμόσει στην πράξη το πρόγραμμά του το οποίο είχε ανακοινώσει δημόσια. Όταν, αντιθέτως, τα κομμουνιστικά καθεστώτα, τόσο πριν όσο και μετά από τον πόλεμο, παραβίαζαν με ανεπίτρεπτο τρόπο τη δημοκρατία και την ελευθερία, πρόδιδαν τα ίδια τους τα ιδανικά, τις αξίες και τις υποσχέσεις τους. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας κάνει να διερωτηθούμε, να σκεφτούμε και να το ερευνήσουμε αλλά -λαμβάνοντας υπόψιν τη συμβολή των κομμουνιστών και της ΕΣΣΔ στην ήττα του ναζισμού- δεν επιτρέπει με κανένα τρόπο την εξίσωση του ναζισμού με τον κομμουνισμό, πράγμα που είναι η βασική πρόθεση του εν λόγω ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ούτε την ταύτιση του κομμουνισμού με τον σταλινισμό, όπως αρκετά συχνά κάνει το ψήφισμα, γιατί ο κομμουνισμός δημιούργησε μια μεγάλη ποικιλία ρευμάτων σκέψης και πολιτικής εμπειρίας.
Αυτές οι διαστρεβλώσεις και οι παραλείψεις δεν μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας «κοινής μνήμης», ούτε βέβαια ενός κοινού εγχειριδίου ιστορίας που θα διδάσκεται στα σχολεία, όπως προτείνεται. Δεν μπορούν να αποτελέσουν την πλατφόρμα για τη δημιουργία μιας «ευρωπαϊκής ημέρας μνήμης για τα θύματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων», όπως επιδιώκει το ψήφισμα. Ούτε μπορούν να αποτελέσουν κριτήριο για την κατάργηση «ιστορικών μνημείων και τόπων (πάρκων, πλατειών, οδών, κ.ά.)», με την πρόφαση της μάχης κατά του ολοκληρωτισμού, αδιακρίτως. Αντιθέτως, στην πραγματικότητα οδηγούν στη διαγραφή των πιο ξάστερων και πιο διάφανων σελίδων της ιστορίας των ανθρώπων που συνέβαλαν, με τη θυσία τους, στην ήττα του ναζισμού και του φασισμού.
Σημειώνουμε ότι το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιέχει, αναπόφευκτα, και κάποιες διατυπώσεις που αντισταθμίζουν τη βασική του πρόθεση: επιβεβαιώνει την επιθυμία του να πολεμήσει κατά της «παλινδρόμησης στον φασισμό, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία και τις άλλες μορφές έλλειψης ανοχής». Αλλά οι αιτιολογημένες αναφορές του στη μάχη κατά του ρατσισμού και του φασισμού δεν μπορούν να στηρίζονται στη στρεβλή και εσφαλμένη χρήση της ιστορίας, ούτε στην πρόδηλη πρόθεση διαγραφής της ιστορίας μιας θεμελιώδους συνιστώσας του αντιφασιστικού αγώνα: των κομμουνιστών. Οι λαοί της Ευρώπης δεν πρέπει να το επιτρέψουν αυτό.
Υπογράφοντες/ουσσες
Last name Name Institution Country Baier Walter Political Coordinator transform! europe AT Edlinger Fritz AT Mugrauer Manfred Alfred Klahr Society AT Nikolic Alexander BOEM*.AT AT Artinian Arto member of the Institute for Critical Theories of Supermodernity; Borough of Manhattan Community College – City University of New York BG / USA Deyanov Deyan Institute for Critical Theories of Supermodernity, Sofia BG Deyanova Liliana Sofia University St. Kliment Ohridski BG Tsoneva Jana Centre for Collective Intervention, Sofia BG Arsenijević Damir University of Tuzla BiH Grigorov Emil Laval Universtiy Quebec CA Birač Dimitrije CRO Čakardić Ankica University of Zagreb CRO Đurašković Stevo University of Zagreb CRO Horvatinčić Sanja University of Zagreb CRO Hromadžić Hajrudin University of Rijeka CRO Gužvica Stefan University of Regensburg, Germany CRO/SRB Jović Dejan University of Zagreb, former Croatian President advisor CRO Kapović Mate University of Zagreb CRO Klasić Hrvoje University of Zagreb CRO Mikulić Borislav University of Zagreb CRO Peović Katarina University of Rijeka CRO Hudeček Jiří Charles University of Prague CZ Keller Jan former MEP SD; University of Ostrava CZ Švihlíková Ilona CZ Bidet Jacques philosopher; University of Paris-Nanterre FR De Cock Laurence historian FR Larrère Mathilde historian; University of Parix XIII FR Laurent Pierre senior Secretary General of the French Communist Party (PCF) FR Le Hyaric Patrick Chairman of the board and Director of L'Humanité FR Martelli Roger historian and Director of Regards FR Popovic Milica Sciences Po Paris FR Sève Lucien philosopher FR Wurtz Francis senior Chairman of the group of the European United Left - Nordic Green Left (GUE/NGL) FR Azzellini Dario Cornell University GER/USA Buden Boris Bauhaus University, Weimar GER Dahn Daniela writer GER Demirović Alex University of Frankfurt GER Deppe Frank University of Marburg GER Dörre Klaus University of Jena GER Ernst Cornelia MEP, Party of the European Left GER Gysi Gregor President of the Party of the European Left GER Kessler Mario University of Potsdam GER Rilling Rainer University of Marburg GER Wolf Frieder Otto Free University of Berlin GER Athanasiou Athina Panteion University of Athens GR Benveniste Rika University of Thessaly GR Douzinas Costas Director Birkbeck Institute for the Humanities, Birkbeck University GR / UK Golemis Haris Scientific and Strategic Advisor of transform! europe GR Karpozilos Kostis Director Contemporary Social History Archives (ASKI) GR Spourdalakis Michalis Dean School of Economics & Politics, National and Kapodistrian University of Athens GR Vaiou Dina National Technical University of Athens GR Krausz Tamás Eötvös Loránd University Budapest HU Artner Annamaria Academy of Sciences HU Tamás Gáspár Miklós Central European University Budapest/Vienna HU / AT Tóth Karoly Central European University Budapest HU Acerbo Maurizio Secretary Partito della Rifondazione Comunista IT Abramo Cinzia University of Perugia IT Attardi Giuseppe University of Pisa IT Attardo Elda University of Milano IT Bertinotti Fausto former President of the Italian parliament IT Boscaino Marina IT Carella Donata Maria University of Rome IT Castellina Luciana journalist, former MP and MEP IT Ciofi Paolo Honoary President of Futura Umanitá. Associazione per la Storia e la Memoria of the Italian Communist Party (PCI) IT Collotti Enzo historian IT Conti Davide historian IT Cutrufelli Rosa Maria author IT Di Luzio Flavia University of Bologna IT Di Quarto Francesco University of Palermo IT Falà Leila University of Bologna IT Favilli Paolo IT Ferrara Gianni former MP IT Ferrero Paolo Vice President of the Party of the European Left IT Forenza Eleonora former MEP IT Fratoianni Nicola MP and Secretary of Sinistra Italiana IT Gagliasso Elena University of Rome IT Gianni Alfonso former MP IT Lavenia Vincenzo University of Bologna IT Levi Giovanni University of Venezia IT Licausi Luciano University of Siena IT Liguori Guido University of Calabria, President of the International Gramsci Society IT Mariani Giorgio University of Rome IT Maselli Citto film director IT Melandri Lea IT Menapace Lidia former Senator and member of the Italian resistance IT Mencarelli Fabio University of Pisa IT Micheli Maria Rita University of Perugia IT Mincer Aleksander (Olek) University of Genova IT Modonesi Massimo Universidad Nacional Autónoma de Mexico IT Mordenti Raul University of Rome IT Morea Roberto board member of transform! europe IT Musacchio Roberto former GUE/NGL MEP IT Napoletano Pasqualina former GUE/NGL MEP IT Natoli Claudio University of Cagliari IT Okić Tijana University of Pisa IT Petrella Riccardo economist and political scientist IT Pomeranzi Bianca IT Previtali Franco University of Milano IT Punzo Luigi University of Cassino IT Quercioli Mincer Laura University of Genova IT Rinaldi Rosa National Secretary Partito della Rifondazione Comunista IT Riolo Claudio University of Palermo IT Rodano Giulia former regional councilor IT Romitelli Valerio University of Bologna IT Ruggieri Franca University of Rome III IT Rui Marina University of Geneve IT Sampaolo Giovanni University of Rome IT Soliani Riccardo University of Geneve IT Spagnolo Luigi University of Siena IT Spinnler Hans University of Milano IT Suvin Darko McGill University IT Tortorella Aldo Honorary President Associazione per il Rinnovamento della Sinistra IT Violante Francesco University of Foggia IT Vitiello Ondina University of Padova IT Voza Pasquale University Aldo Moro, Bari IT Zunino Franco Associazione Ricreativa Culturale Italiana (Arci), Associazione Nazionale di Amicizia Italia-Cuba IT Kolozova Katerina Institute for Social Sciences and Humanities, Skopje NMK Cardina Miguel Researcher at the Centre for Social Studies (CES), University of Coimbra PT de Sousa Santos Boaventura sociologist, Emeritus Professor at Economy Faculty and Emeritus Director of the Centre for Social Studies (CES), University of Coimbra; Distinguished Legal Scholar at the University of Wisconsin-Madison; Global Legal Scholar at the University of Warwick PT Flunser Pimentel Irene historian and researcher at the Institute of Contemporary History (IHC), Universidade Nova de Lisboa PT Loff Manuel historian, Professor at the Department of History and Political Studies, University of Porto PT Breznik Maja University of Ljubljana and Peace Institute SLO Kirn Gal University of Dresden SLO/GER Kržan Marko Institute for Workers' Studies SLO Mesec Luka party coordinator Levica SLO Močnik Rastko University of Ljubljana SLO Piškur Bojana Modern Galery, Ljubljana SLO Tomić Violeta party coordinator Levica SLO Vrečko Asta University of Ljubljana SLO Alonso Montero Xesús former President of the Royal Galician Academy, University of Santiago SP Andrade Blanco Juan Universidad de Extremadura (Extremadura University) SP Aragón Mariano Associació Catalana D’Investigacions Marxistes SP Barrio Alonso Ángeles Profesor of Contemporary History, University of Cantabria SP Bueno Lluch Manuel Trabajador Del Archivo Histórico De Ccoo De Andalucía, Excoordinador Sección De Historia Fim SP del Arco Blanco Miguel Ángel Profesor Titular de Historia Contemporánea, Universidad de Granada SP Duarte Montserrat Ángel Profesor of Contemporary History, University of Córdoba SP Erice Sebares Francisco Profesor of Contemporary History, University of Oviedo SP Ferrer González Cristian Profesor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP Gallego Margaleff Ferran Professor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP Gálvez Biesca Sergio archivero, doctor en historia, Madrid SP García Carmen University of Oviedo SP Ginard I Feron David Profesor Titular De Historia Contemporánea, Universitat de les Illes Baleares SP Gómez Alén José Catedrático Jubilado De Historia De Enseñanza Media SP Hernández Sánchez Fernando Profesor of Contemporary History, Universidad Autónoma de Madrid SP Hernández Sandoica Elena Profesor of Contemporary History, Complutense University of Madrid SP Hinojosa Durán José Profesor De Historia De Enseñanza Media, Doctor En Historia, Extremadura SP López López Pedro Profesor of Contemporary History, Complutense University of Madrid SP Mainer Baqué Juan Catedrático Jubilado, Coordinador De La Federación Icaria SP Molinero Carme Profesor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP Núñez Díaz-Balart Mirta Profesor of History of Social Communication, Complutense University of Madrid SP Puig Valverdú Guillem Profesor de Historia Contemporánea, Universitat Rovira i Virgili SP Martín Ramos Josep Lluís Professor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP Robledo Hernández Ricardo Professor of Contemporary History, University of Salamanca/ Pompeu Fabra University SP San Francisco Matilde Eiroa Profesor Titular de Historia Contemporánea, Universidad Carlos III de Madrid SP Sánchez Pérez Francisco Profesor Titular de Historia Contemporánea, Universidad Carlos III de Madrid SP Santidrián Arias Víctor Profesor De Historia De Enseñanza Media, Doctor En Historia, Galicia SP Sanz Hoya Julián Professor of Contemporary History, University of Valencia SP Saz Ismael Professor of Contemporary History, University of Valencia SP Suárez Cortina Manuel Professor of Contemporary History, University of Cantabria SP Vadillo Muñoz Julián Profesor De Historia Contemporánea, Universidad Carlos III SP Vega Sombría Santiago Profesor De Historia Contemporánea, Complutense Universidad of Madrid SP Viñas Martín Ángel Catedrático Jubilado De Economía Aplicada Y De Historia Contemporánea, Complutense Universidad de Madrid SP Ysàs Solanes Pere Professor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP Bakić Jovo University of Belgrade SRB Balunović Filip faculty for Media and Communication, University of Belgrade SRB Kuljić Todor University of Belgrade SRB Manojlović Pintar Olga historian at the Institute for Recent History of Serbia, President of the Reconstruction Women's Fund Managing Board SRB Matković Aleksandar Regional Science Center, Novi Sad and University of Belgrade SRB Pantić Rade faculty of Media and Communication, Singidunum University, Belgrade SRB Samardžić Miroslav Zrenjanin Social Forum SRB Štiks Igor faculty for Media and Communication, Belgrad SRB Fraser Nancy New School NYC USA
Tags
Related articles
Ιστορικός αναθεωρητισμός
Comment
Reflections on the Eighth of May
Ευρωπαϊκή Ένωση
Aριστερά
Iστορία
International Conference
Amílcar Cabral and the History of the Future
