Η στρατηγική που υιοθετήθηκε για την κατάρτιση των καταλόγων των υποψηφίων για τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου του 2014[1] αποτελεί σαφώς τον πυρήνα της διαμάχης στο εσωτερικό του Μετώπου. Ωστόσο, περιορισμός των αντιθέσεων σ’ αυτό το επίπεδο θα ήταν μια καρικατούρα. Ακόμα κι αν οι διαφωνίες μεταξύ των συμμάχων ή στο εσωτερικό των οργανώσεων αποκρυσταλλώνονται πολλές φορές στη στρατηγική που θα εφαρμοστεί στις δημοτικές εκλογές, ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι οι διαφορές έχουν να κάνουν με κάτι πολύ σημαντικότερο από αυτές. Σχετίζονται με την ίδια την ταυτότητα του Μετώπου της Αριστεράς και ως εκ τούτου χρειάζεται να στοχαστούμε για το τι πραγματικά εκφράζει αυτό το όνομα.

Η υπόθεσή μας είναι ότι δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε το μέλλον της ένωσης αντινεοφιλελεύθερων δυνάμεων, τις δυνατότητές της, καθώς και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει, χωρίς να αναλύσουμε την αμφισημία του ίδιου του ονόματος «Μέτωπο της Αριστεράς». Ο σύνθετος χαρακτήρας των διαφορετικών σημασιών του αντανακλάται στη σύντομη, αλλά πλούσια, ιστορία του. Από τη μία πλευρά, με την υπέρβαση εκλογικών και κοινωνικών εμποδίων, το Μέτωπο της Αριστεράς απέκτησε μια αξιοσημείωτη πολιτική σημασία. Ξεκινώντας ως μια περίπου νεφελώδης πολιτική οντότητα, εξελίχθηκε σε μια αναγνωρίσιμη και υπολογίσιμη πολιτική δύναμη. Παρά τις διαφωνίες στο εσωτερικό του, ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων εξέφρασε την υποστήριξή του σ’ αυτό, ενώ επιπλέον θέλει να συμβάλλει στην ανάπτυξή του. Από την άλλη πλευρά, έχοντας πετύχει τον πρωταρχικό του στόχο, ο οποίος ήταν να συνεισφέρει με 4 εκατομμύρια ψηφοφόρους στην απομάκρυνση του Σαρκοζί και της δεξιάς, πρέπει τώρα να βρει τη θέση του στο πολιτικό τοπίο, σε μια περίοδο που στην κυβέρνηση είναι μια αριστερή πλειοψηφία. Όμως, οι δύο συνιστώσες αυτής της πλειοψηφίας,  το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) και το κόμμα Ευρώπη Οικολογία – Πράσινοι (EELV), θέλουν να αποφύγουν μια συζήτηση επί της πολιτικής σε εθνικό επίπεδο με ένα αριστερό κόμμα. Πρόκειται για ένα πολιτικό τοπίο που δεν έχουμε συναντήσει εδώ και τα 30 χρόνια.[2]

Η διασύνδεση αυτών των δύο γεγονότων εξηγεί και τις διαφορετικές σημασίες του ονόματος «Αριστερό Μέτωπο»: Οι παλιές σημασίες συγκρούονται με τις νέες, ενώ οι νέες ακόμα κυοφορούνται. Η σημασία του ονόματος έχει γίνει το θέμα ενός, λίγο έως πολύ, αντιπαραγωγικού διαλόγου πάνω σε όρους των οποίων η ανάλυση είναι εξαιρετικά σύνθετη και δύσκολη.

Στην πραγματικότητα, το όνομα αναφέρεται σε πολιτικά υποκείμενα που μεταβάλλονται ανάλογα με το περιεχόμενο που τους προσδίδεται. Προκειμένου αυτή η διαρκής συζήτηση να οδηγήσει κάπου πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να καταλήξουμε σε μια συμφωνία επί της ορολογίας. Από πλευράς σημασιολογίας, ένα «αριστερό μέτωπο» μπορεί στην πραγματικότητα να σημαίνει τρία πράγματα. Προτείνω να ξεκινήσουμε με κάποιους ορισμούς:

-          Συμμαχία (Ι)

-          Κοινωνική Δύναμη (ΙΙ)

-          Πολιτική υπευθυνότητα (ΙΙΙ)

Δεδομένης της  πολυπλοκότητας των συζητήσεων που διεξάγονται, η οποία οφείλεται τόσο στις διαφωνίες όσο και στις επιτυχίες, χρειάζεται να αναλύσουμε τα στοιχεία του όρου «αριστερό μέτωπο», έτσι ώστε να κατανοήσουμε πώς οι σημασίες του ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της ενότητας, της δύναμης και των προσδοκιών που αντιπροσωπεύει.

Συμμαχία

Η συμμαχία είναι η κύρια σημασία ενός «αριστερού μετώπου». Είναι μια έκκληση στην πραγματική ενότητα που είναι αναγκαία όσων διεκδικούν μια μαχητική αριστερά.

-Η συμμαχία έχει πρωτεύουσα σημασία

Ο ορισμός του «μετώπου» σ’ αυτό το επίπεδο είναι ο πιο δύσκολος να κατανοηθεί, καθώς η «αξία» μιας συμμαχίας εξαρτάται από τη σύνδεσή της με άλλες σημασίες του «αριστερού μετώπου». Στην αντιπαράθεση αυτού του ορισμού με άλλους, ορισμένοι θεωρούν ότι το αριστερό μέτωπο έχει τα χαρακτηριστικά «κόμματος-καρτέλ». Σ’ αυτόν τον χαρακτηρισμό, οι ακτιβιστές και οι ηγέτες αντιπαραθέτουν τον κίνδυνο του σεχταρισμού. Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίθετος κίνδυνος της εξάρτησης της ενότητας αποκλειστικά από συμμαχίες σε επίπεδο ηγεσίας. Όταν η συμμαχία δεν έχει διάρκεια, κυρίως εξ αιτίας των κομμάτων, άλλοι πιθανοί ορισμοί του αριστερού μετώπου πέφτουν στο κενό.

Όταν οι αριστερές αντινεοφιλελευθερες δυνάμεις δεν είναι ενωμένες, η τάση περιθωριοποίησης είναι γρήγορη και βίαιη, όπως είδαμε στις εκλογές του 2007.  Όταν η αριστερά που αποσκοπεί στον κοινωνικό μετασχηματισμό αδυνατίζει μακροπρόθεσμα, η ενότητα των δυνάμεων που την αποτελούν μετασχηματίζεται σε συνθήκη επιβίωσης. Ο σχηματισμός συμμαχιών είναι πρωταρχικής σημασίας ιστορικά, αλλά και από λογικής άποψης, καθώς μια σειρά από άλλους δυνατούς ορισμούς του αριστερού μετώπου δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς αυτόν.

-Η συμμαχία υπερβαίνει την εκλογική διαδικασία

Ο σχηματισμός συμμαχιών συγχέεται συχνά με την εκλογική διαδικασία ή με το εύρος των ψηφοδελτίων που κατατίθενται στις εκλογές. Τότε μιλάμε για «ψηφοδέλτια του αριστερού μετώπου»: σε αυτή την περίπτωση, η έννοια του «αριστερού μετώπου» είναι ένα άθροισμα υποψηφίων από διάφορα κόμματα. Αυτό μειώνει τη σημασία ενός ενωτικού εγχειρήματος.  Η πολιτική πράξη της συμμαχίας η οποία οδήγησε το 2008 στο Μέτωπο της Αριστεράς, πραγματοποιήθηκε μετά από πρόσκληση του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCF), στην οποία ανταποκρίθηκαν θετικά το Κόμμα της Αριστεράς και η Ενωτική Αριστερά.Ήταν μια συμβολική πράξη ενότητας που σηματοδότησε μια κοινή αντίληψη για την ανάγκη αντιμετώπισης του νεοφιλελευθερισμού. Το Μέτωπο της Αριστεράς οργανώθηκε στη συνέχεια περισσότερο ως πολιτικό μέτωπο παρά ως απλή εκλογική συμμαχία. Οι ακτιβιστές και οι ακτιβίστριες δικαιολογημένα είχαν στόχο την υπέρβαση των ορίων της αρχικής συμφωνίας και, κάνοντάς το αυτό, έθεσαν εκ νέου στην πράξη τα όρια αυτής της συμμαχίας ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή και τα θέματα κοινού ενδιαφέροντος.

-Η συμμαχία σηματοδοτεί την επαναθεμελίωση μιας απελευθερωμένης μαχητικής αριστεράς                                                                                                                               Επιβεβαιώνει την αποτυχία του Σοσιαλιστικού Κόμματος που στάθηκε ανήμπορο να αλλάξει τη σχέση του με το νεοφιλελευθερισμό το 2008. Παρά την καταψήφιση του Ευρωσυντάγματος το 2005, το μήνυμα του ΣΚ ανατροφοδοτεί, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, το φαντασιακό της λογικής της αγοράς. Η συμμαχία στην πραγματικότητα σημαίνει ένα σχέδιο συνάντησης μεταξύ ανθρώπων που αναζητούν ένα αριστερό εναλλακτικό σχέδιο κοινωνικής οργάνωσης, ξεκινώντας από τη βάση ότι η εμπορευματοποίηση των ανθρώπων, των δραστηριοτήτων τους, του περιβάλλοντος και του χρήματος συνιστά μια απειλή κατά της χειραφετητικής δυναμικής που ενυπάρχει στους κοινωνικούς και δημοκρατικούς αγώνες.

Κοινωνική δύναμη

Το Μέτωπο της Αριστεράς είναι μια κοινωνική δύναμη. Αυτός είναι ο δεύτερος ορισμός. Οι δοκιμασίες που πέρασε-στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας-κατά την αναζήτηση εκλογικής του βάσης του επέτρεψε να ενισχύσει την αρχική συμμαχία πολιτικών δυνάμεων και να καταστεί μια κοινωνική δύναμη. Το Μέτωπο της Αριστεράς δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αποκλειστικά εκλογικό φαινόμενο. Η δυναμική που έχει σημαίνει ότι η δράση του επιβεβαιώνει εκ νέου την διαρκή επιστροφή των ανθρώπων στην πολιτική -στην κάλπη, στο δρόμο, στη διαπάλη των ιδεών, στην παραγωγή πράξεων που προσδίδουν αξιοπιστία σε μια εναλλακτική πρόταση έναντι του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, η προσήλωση αποκλειστικά στις δημοτικές εκλογές και η υποβάθμιση της πάλης κατά της μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος ως δευτερεύουσας σημασίας, αποτελεί λάθος για την ίδια την ταυτότητα του Μετώπου της Αριστεράς.

-Εκλογική εμπέδωση

Η μετάβαση σε ένα επίπεδο πέραν της εκλογικής συμμαχίας ήταν μια σταδιακή διαδικασία, της οι προεδρικές εκλογές του 2012 ήταν μια μόνο στιγμή. Η ενίσχυση του Μετώπου στις περιφερειακές εκλογές του 2008 και μετά στις ευρωεκλογές του 2009 έδωσε μια σημαντική ώθηση στην εκ νέου κινητοποίηση των κομμουνιστών ψηφοφόρων Ξεκινώντας από αυτή τη βάση, τα εκλογικά αποτελέσματα του 2012 αποτύπωσαν τη συνένωση μιας αριστερής εκλογικής βάσης διαφορετικών προσανατολισμών (Νέο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα , Πράσινοι, Σοσιαλιστικό Κόμμα), που όμως έχει μια κοινή κριτική στάση έναντι των νεοφιλελεύθερων επιλογών που ακολουθούν οι Πράσινοι και το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Τα αποτελέσματα του 2009, του 2010 και του 2012 επέτρεψαν στο Μέτωπο της Αριστεράς να προσμετρηθεί στις αναγνωρίσιμες και υπολογίσιμες πολιτικές δυνάμεις.

-Η αναζήτηση μιας σταθερής λαϊκής και αγροτικής βάσης

Παρά το ότι οι αλλεπάλληλες καμπάνιες του Μετώπου της Αριστεράς προβάλλουν μια ξεκάθαρη πολιτική θέση, η ενοποίηση του εκλογικού του σώματος παραμένει εύθραυστη. Ως κοινωνική δύναμη, το Μέτωπο της Αριστεράς είναι αναγκασμένο να εμβαθύνει στους δύο πυλώνες της στρατηγικής του: να απευθυνθεί σε εκείνους που ήδη το έχουν υπερψηφίσει (4 εκατομμύρια ψηφοφόροι στις Προεδρικές εκλογές) και ταυτόχρονα να κινηθεί πέραν της εκλογικής του βάσης, καθώς δεν έχει αγκυρωθεί επαρκώς σε λαϊκές γειτονιές και αγροτικές περιοχές. Η ισχυρή του πρόσβαση στα κέντρα των πόλεων μεταξύ των εργαζόμενων με τα λευκά κολάρα (δηλαδή των υπαλλήλων) και των μεσαίων επαγγελματικών κατηγοριών πρέπει να εμπεδωθεί, αλλά αυτό που παραμένει ακόμα ζητούμενο είναι η πολιτικοποίηση ευρύτερων πληθυσμιακών ομάδων. Ο αγώνας κατά της απομάκρυνσης από την πολιτική των  κοινωνικών κατηγοριών με χαμηλές δεξιότητες, οι οποίες βρίσκονται μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα απαιτεί την πραγματική υπέρβαση της λογικής της αντιπροσώπευσης. Η κινητοποίηση των λαϊκών τάξεων, που έχουν σαφή επίγνωση για το πόσο δυσμενής είναι ο συσχετισμός δύναμης εντός του φιλελεύθερου καπιταλισμού, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη διαρκή εμπλοκή τους στην πολιτική υπό την ευρύτερη έννοια. Χωρίς τη μαζική συμμετοχή τους ως δύναμη άσκησης πίεσης και πολιτικών προτάσεων, τίποτα δεν θα αλλάξει.

-Η δοκιμασία της στο πεδίο των κοινωνικών αγώνων

Η υποβολή του στον έλεγχο των κοινωνικών κινητοποιήσεων, στις διαφορετικές μορφές τους, από τις διαδηλώσεις μέχρι την δραστηριότητα οργανώσεων και ενώσεων, είναι συνεπώς τόσο κρίσιμος για το Μέτωπο της Αριστεράς όσο είναι οι εκλογές, καθώς αυτές οι μορφές εμπλοκής καταδεικνύουν την ικανότητα του μετώπου να συνεργάζεται με συνδικαλιστές ενώσεις, κινήματα και όλους εκείνους  που αγωνίζονται για τα κοινωνικά δικαιώματα στον 21^ο αιώνα. Η τεράστια συγκέντρωση της 18^ης  Μαρτίου 2012 στην Πλατεία της Βαστίλης, η οποία μετατράπηκε σε ένα συνδυασμό εκλογικής συγκέντρωσης και συγκέντρωσης διαμαρτυρίας, δείχνει τη δύναμη μιας πολιτικής αντίληψης που δεν θεωρεί τις εκλογές ως μοναδική πολιτική δραστηριότητα, αλλά μόνο μία από έναν μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν την κατάληψη, τη διαμαρτυρία, τη δημόσια τοποθέτηση ή την προώθηση θεμάτων. Η εμβάθυνση και η διεύρυνση της εκλογικής βάσης του Μετώπου της Αριστεράς βασίζεται αναγκαστικά στην ενότητα δράσης με τις λαϊκές τάξεις, μια δράση που δεν είναι αποκλειστικά εκλογική.

Πολιτική ευθύνη

Οι επικείμενες εκλογές σε 36000 γαλλικούς δήμους θα αποτελέσουν μια νέα δοκιμασία. Το επίδικο είναι η αναζήτηση μιας στρατηγικής αριστερού μετώπου που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες των καταστάσεων που αντιμετωπίζουν οι ακτιβιστές. Η κεντρική πολιτική που ασκείται από την αριστερά (Σοσιαλιστικό Κόμμα και το κόμμα Ευρώπη Οικολογία-Πράσινοι), θα βρεθεί οπωσδήποτε στο επίκεντρο τη πολιτικής συζήτησης. Όμως, η ενδεχόμενη προσπάθεια του Μετώπου να εκφράσει σε τοπικό επίπεδο τις πολιτικές θέσεις που έχει στο εθνικό επίπεδο-οι οποίες ασκούν κριτική στην κυβερνητική πολιτική λιτότητας-, θα ενισχύσει παραδόξως στο μυαλό των ψηφοφόρων την ήδη διαδεδομένη αντίληψη ότι η δύναμη των αγορών είναι πολύ μεγάλη για να επιτρέψει κάποια σημαντική αλλαγή. Για να αντιμετωπίσει αυτόν τον κινδυνο, το Μέτωπο της Αριστεράς πρέπει να δείξει ότι τα Δημοτικά Συμβούλια έχουν εναλλακτικές λύσεις έναντι της λιτότητας, εφόσον οι τοπικές αρχές ενωθούν με λαϊκές δυνάμεις σε έναν κοινό αγώνα. Έχουν ήδη διαμορφωθεί με συστηματικό τρόπο επαναστατικές πολιτικές σε επίπεδο δήμων με στόχο τη διεύρυνση των δυνατοτήτων να επανακτήσουν οι πολίτες την εξουσία στον τόπο τους. Αυτές οι πολιτικές υποστηρίζουν ότι οι περιορισμοί που τίθενται από την κυβέρνηση, τις αγορές ή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι απροσπέλαστοι. Η επίγνωση της πολυπλοκότητας των δημοτικών εκλογών θέτει τους ακτιβιστές και την ηγεσία του Μετώπου της Αριστεράς μπροστά σε μια διπλή ευθύνη.

-Η ηθική της ευθύνης των μελών της συμμαχίας

Τα ψηφοδέλτια των δημοτικών εκλογών δεν μπορούν να έχουν την ίδια πολιτική σύνθεση σε κάθε τόπο. Παρά την ποικιλία των καταστάσεων, ο πρωταρχικός στόχος των ακτιβιστών και της ηγεσίας τους πρέπει να είναι η διατήρηση της συμμαχίας. Γνωρίζουμε το τίμημα του  κατακερματισμού και τα οφέλη της ενότητας. Όπου υπάρχουν τοπικές στρατηγικές διαφωνίες για τις εκλογικές λίστες, αυτές δεν πρέπει να δραματοποιούνται και να οξύνονται σαν να πρόκειται για διαφωνίες σε θεμελιώδη ζητήματα. Εάν το Μέτωπο της Αριστεράς δεν είναι απλώς μια συμμαχία, αλλά έχει στόχο να καταστεί μια δύναμη κοινωνικής αλλαγής, δεν μπορεί να απειληθεί από κάποιες εκλογικές διαφωνίες. Είναι ευθύνη των πρωταγωνιστών αυτού του εγχειρήματος να αναπτύξουν, ανεξάρτητα από τις εκλογές, ένα κοινό κίνητρο υπέρβασης των αδυναμιών της σημερινής αριστεράς. Αυτή η ηθική της ευθύνης θεωρώ ότι είναι η ελάχιστη απαίτηση στις παρούσες συνθήκες. Χρειάζεται να συμπληρωθεί από μια ηθική της σιγουριάς για το πολιτικό μας σχέδιο.

-Η ηθική της σιγουριάς για τους ακτιβιστές του Μετώπου της Αριστεράς

Πρέπει να διατηρήσουμε τη σιγουριά ότι οι πολιτικές πράξεις της ενότητας που επιζητούν οι ακτιβιστές μπορούν να οδηγήσουν σε μια λαϊκή παρέμβαση ικανή να παράξει αποτελέσματα. Οι δυνάμεις του Μετώπου της Αριστεράς, ενσαρκώνοντας την ενότητα, πρέπει να βασίζουν τη δραστηριότητά τους σε μια ανάλυση που επερωτά τις πολιτικές πράξεις οι οποίες αποσκοπούν στη διεύρυνση της κοινωνικής και εκλογικής του βάσης. Η συμμαχία που έχει πετύχει το Μέτωπο της Αριστεράς μεταξύ Σοσιαλιστών και Κομμουνιστών είναι ένα πρώτο βήμα προς την κοινή επιθυμία καθιέρωσης του Μετώπου της Αριστεράς σε πολιτική δύναμη πάνω από διαχωρισμούς  και με την ικανότητα ανάληψης δράσης. Πρέπει να βρει τρόπους-μέσω της ψήφου, μέσω της ευθαρσούς διατύπωσης απόψεων  και μέσω της ανάληψης δράσης-να βοηθήσει τις υποτελείς και σήμερα εργαλειοποιημένες τάξεις να ανακτήσουν την αντίληψη της ικανότητάς τους για δράση. Από αυτή την άποψη, πρέπει να θεωρήσουμε τις επόμενες ευρωεκλογές ως κομβική στιγμή για την έκφραση της λαϊκής δυσαρέσκειας κατά της λιτότητας.

Η διαφωνία σε έναν από αυτούς τους τρεις όρους-εκλογές, δημόσια διατύπωση απόψεων και ανάληψη δράσης – δεν σημαίνει ότι οι άλλοι καθίστανται ανενεργοί. Οι εκλογές έχουν, όπως έχουμε δει, τους δικούς τους περιορισμούς. Η δημόσια διατύπωση απόψεων έχει επίσης τα όριά της, από τη στιγμή που και άλλες δυνάμεις επιδιώκουν να αποτελέσουν τη φωνή του λαού. Απομένει η ανάγκη για ανάληψη δράσης. Εάν οι άνθρωποι κινητοποιούνται μόνο για τις προεδρικές εκλογές και σποραδικά σε κάποιες άλλες εκλογικές στιγμές, τότε ο λαός είναι ανίσχυρος και πρόθυμος να προχωρήσει σε αναθέσεις: ένας λαός που γκρινιάζει αλλά δεν δρα, είναι ένας λαός που δεν πράττει. Εάν πιστεύουμε πράγματι ότι ο λαός μπορεί να «πράττει» καλύτερα μόνος του από το να αναθέτει σε εκπροσώπους του την πολιτική κατά τις προεδρικές εκλογές υποτάσσοντας τον εαυτό του στην κυρίαρχη τάξη, και αν τα καταφέρνει καλύτερα με αυτόν τον τρόπο, τότε οι όποιες εκλογικές διαφωνίες δεν θα μπορέσουν ποτέ να καταστρέψουν το Μέτωπο της Αριστεράς.

Μετάφραση: Σωτήρης Κοσκολέτος